Salland etc.

Jan Althof

24-09-2008 22:06

Goedendag,
Vanwege een defect aan mijn navigatieapparatuur moest ik dinsdag naar Wierden. Gelet op de afstand leek het mij goed om de verbruikte brandstof mede te spenderen aan het bezoeken van wat molens aan die zijde van het land. Zeg maar Salland. Zo kom je nog eens ergens.
Het toeval wil dat bijna recht tegenover “Waypoint” het Pelmolenpad ligt. Ik keek bij het verlaten van de zaak De Pelmolen Ter Horst dan ook recht in zijn gezicht.
De “zaak” met de navigatie had nogal wat tijd gekost en ook nogal wat financiële schade.
Maar dat is snel vergeten als je dergelijke schoonheden tegenkomt. Het gooide wel mijn molenplanning in de soep, maar er zou genoeg komen.
Prachtige molen, vooral dat “geharnaste” lijf van de Pelmolen. De biotoop laat aan de ZW-zijde wel te wensen over. Het betreft echter een schitterend laantje met Kastanjes en die gaan terecht niet om.
Vriendelijke en zeer enthousiaste ontvangst door Jannes Voortman en later kwam een a.s. leerling, Arnold Drenthen, erbij. Hij zorgde voor een lekker bakkie. Ik ben meteen meegegaan met een rondleiding voor een paar scholieres en daarmee was ikzelf dus ook rondgeleid.
Vermoedelijk krijgt Arie Butterman zaterdag een groep van die wilde molenmannen uit het Sallandse op bezoek. De bus is al besproken, want voor De Zomp zijn het er teveel. :-)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Zomp
Nu eerst naar Holten voor De Hegeman aan de Dijkerhoekseweg. Ook hier was het genieten van een fraai exemplaar. Arend Jan Ulfman had de koffie (bijna)klaar en daarmee konden de boterhammen naar binnen. Helemáál schitterend vind ik de Deutz Diesel die een maalkoppel aan kan drijven. Prachtige, degelijke, oude techniek echt om te likkebaarden. Arend Jan legde e.e.a. enthousiast uit. Mooi ook het ruimhartige gebruik van wielen en banden om van alles en nog wat aan te drijven.
De verschillende openingstijden dwongen mij tot een wat vreemde route waardoor ik nu weer een eindje terug moest. Ik kijk echter niet op een uurtje of een kilometer en het vervolg maakte heel veel goed. Watermolens!! Dat betekent dan Denekamp en de molen van Singraven. Wat een prachtig landgoed! En wat een mooi molengebeuren daar. Van molenaar Geert Wesseling mocht ik in m`n eentje naar binnen, maar “Voor één man ga ik de molen niet laten draaien”! Nadat hem duidelijk was dat hij met een Student Miologie van doen had en gaande het gesprek werd de zaak toch aan het werken gezet voor mij. Klasse Geert!!
Een machtige combinatie daar en wat een geweld als er wat extra water op het scheprad gaat. Zagen als een raket. Prachtig die kelder met allerlei aandrijfriemen en –wielen. Die Geert moet wel een gelukkige molenaar zijn op deze molen in die mooie omgeving. Mijn advies: Ga kijken!! De rest van het verhaal staat in en bij de foto`s.
Dan het klapstuk van de veiling. Den Haller in Diepenheim. Ik had die molen op mijn verlanglijstje staan vanwege de “prikken” over Epse en wat nou de oudste watermolen van Nederland zou zijn. Epse kon ik door tijdgebrek niet meer “doen” en feitelijk was ik te laat in Diepenheim. De site vermeldt tot 17.00 uur, maar de molenaar was rond 16.00 uur reeds gevlogen.
Een zeer bekend, regelmatig geklop verried de aanwezigheid van een “Bilspecht” (mag ik dit claimen als Neologisme? :-)). Dit bleek molenmaker Moes die zelf molenaart op korenmolen De Leeuw in Lettele. http://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=789
Aan de molen wordt hard gewerkt. Ik heb er geen foto`s van gemaakt want het huis zit propvol en van alles en nog wat hangt of staat op een andere plek dan waar het hoort. Maar…. wát een oudheid, wát een sfeer, wat een schitterende molen. De plaats alleen al. Ik ga zeker terug als dit weer in elkaar zit om overal van te smullen. Mooi idee om hout van plm. 800 jaar aan te mogen raken. Tonny Moes legde nog e.e.a. uit over billen en de molen zelf, fijn dat hij er nog was. Zijn eigen molen komt bij mij ook nog wel op de foto.
Na de “pech” bij Waypoint toch weer een fraaie molendag met louter hoogtepunten. Vanaf deze plaats dank ik alle molenmannen voor hun enthousiaste ontvangst en uitleg.
Er was nog een “drempel” of ik dit nog wel op het prikbord zou zetten. Je kunt ook wel eens te nadrukkelijk aanwezig zijn. Maar allez, ik hoor vanzelf wel hoe laat het is. De foto`s wederom op onderstaande link met, waar nog nodig, commentaar.
Vandaag was er weer “de Knoet” van Barend en zeer waarschijnlijk ga ik zaterdag Arie Butterman ook maar lastig vallen. Intussen is het feest.
http://picasaweb.google.nl/Noordkaper04/Salland#
Groeten,
Jan Althof
www.althofweb.nl
Andre Koopal

24-09-2008 22:50

Jan Althof schreef:
> Er was nog een “drempel” of ik dit nog wel op het prikbord
> zou zetten. Je kunt ook wel eens te nadrukkelijk aanwezig
> zijn. Maar allez, ik hoor vanzelf wel hoe laat het is. De
> foto`s wederom op onderstaande link met, waar nog nodig,
> commentaar.
Hoi Jan,
Ik denk dat ik namens een hoop mensen spreek dat dit zeer lezenswaardige en leuke verslagen zijn. Wat mij betreft ga je hier gewoon mee door.
Groetjes,
Andre
Peter van Kuik

25-09-2008 08:50

Ik vind de verslagen ook leuk en geeft ook indruk wat er links en rechts gebeurd op molens. Zelf heb ik helaas geen tijd voor regelmatige molentochten.
Op Dijkerhoek na liggen de molens overigens in Twenthe en niet in Salland. Voor een westerling is het allemaal hetzelfde natuurlijk, maar met name de Twenthenaar vindt het niet leuk als je zijn land voor Salland uitmaakt.
Diepenheim heeft de inderdaad de oudst oogende watermolen van Nederland, maar ik betwijfel of er nog balken van 800 jaar geleden in zitten. Verder terug dan de 16de of 17de eeuw zal niks gaan ben ik bang voor. Dit soort houten watermolens zakten met enige regelmaat de beek in en er moesten regelmatig nieuwe palen onder geslagen worden. Natuurlijk werd alles dat bruikbaar was telkens herbruikt, want vroeger waren ze erg zuinig en ook conservatief. Iemand heeft mij wel eens verteld dat een houten molen het ongeveer 400 jaar uit kan houden, dan is alles zo'n beetje opgemalen of al eens vervangen. De oudste standerdmolens hebben ook ongeveer die leeftijd.
Groeten van Peter die in Salland is opgegroeid en ook 8 jaar in Twenthe woonde.
(en best wel terug zou willen als daar genoeg werk was)
Jan Althof

25-09-2008 09:08

Dag Peter,
Dank voor de aanvullende info. Excuus dat ik als “westerling” de kaart niet goed bekeken heb. Maar wat mankeert er voor een Twenthenaar aan Salland, behalve gebrek aan werk? ;-)
Groet,
Jan.
Peter van Kuik

25-09-2008 13:59

Twentenaren hebben in mijn beleving een veel grotere mate van eigen indentiteit. Er zijn boeken en televisieseries in de Twentse taal, die door velen ook als taal en niet als dialekt wordt beschouwd. Dit is allemaal wel aan het verwateren met TV, internet en open grenzen. En er kwamen uitsluitend open 3 zolderige standerdmolens voor om op molengebied te blijven.
Jan Althof

25-09-2008 14:40

Dag Peter,
Interessant. Van die Friezen wist dit wel maar dat Twentenaren dit ook zo kennen is nieuw voor mij. Maar wat is taal en wat is dialekt? Zeeuws, Limburgs, zelfs Brabants is soms niet of nauwelijks te volgen. Daarom heeft men ooit van al die verzamelde talen of dialecten, het “Diets”, het ABN gebakken. Dat communiceert wat handiger. Communiceren blijkt in één taal al moeilijk genoeg :-)
Voor mij mag iedereen zijn of haar eigen taal hebben zolang ik met mijn boerenkoolnederlands maar bij iedereen terecht kan.
Terug naar die standerds, heb je daar nog info over?
Groet, Jan.
Peter van Kuik

25-09-2008 23:09

Die info zit voornamelijk in mijn hoofd en in een doos op zolder ergens. Ik heb in de tijd dat ik in Twente studeerde de wederopbouw van de molen in Usselo meegemaakt en daar ook enige jaren mee gewerkt. Ik ben toen gaan speuren naar de oorsprong van deze molen en andere verdwenen standerdmolens in dit gebied. Ik moet dit nog eens opschrijven maar ja ik denk dat eerst de kinderen de deur uit moeten zijn voor er tijd voor komt (nog een jaar of 10 of zo).
Even kort door de bocht lijken in Twente uitsluitend standerdmolens met 3 zolders te hebben bestaan die steevast op stiepen van grote bentheimer zandsteen stonden, zoals nu nog in Usselo. Ook de onderbeindiging van de borst was op een bepaalde wijze uitgevoerd, zoals deze in Usselo ook was, maar niet juist is hersteld bij de wederopbouw.
De reden voor 3 zolders heb ik niet kunnen achterhalen. In Vlaanderen zijn 3 zolders meestal gecombineerde koren en oliemolens geweest, maar heb ik in oost Nederland nog geen aanwijzing voor kunnen vinden. Het lijkt er ook op dat de achtermolens voor zover die al aanwezig waren, oorspronkelijk op de staarten van de kammen werkten, zoals nu nog in Doesburgerbuurt. Dit is een aanwijzing dat ze later zijn aangebracht en maakt de reden voor 3 zolders alleen maar raadselachtiger.
In Salland, Achterhoek en Oost Veluwe kwamen ook veel 3 zolders voor maar daarnaast 2 zolders. Verder stonden deze vaak op bakstenen stiepen en soms gesloten. Modellen van de kast liepen ook veel meer uiteen in deze streken. Lijkt dus meer op overgangsgebied naar de in het westen en zuiden gebruikelijke 2 zolder molens.
Dan nog een laatste, maar niet bewezen theorie: ik denk dat het schuurtje naast de molen van Usselo wel eens gebouwd kon zijn met het bintwerk van de voorganger, een kleine watermolen. In zijn boek Molens,Mulders en Meesters geeft Herman Hagens aan dat er vrijwel zeker een watermolen stond bij het erve Wissink, in het verlengde van waar het wegje langs de molen de beek heeft gekruisd. De watermolen verdween waarschijnlijk toen de windmolen werd gebouwd (Deze was waarschijnlijk zelf ook 2dehands). Het bintwerk is erg zwaar voor dit kleine gebouwtje en aan 1 zijde ontbreekt het houtwerk en is een stenen muur gezet. Was dat de waterradzijde? Ik heb in het schuurtje geen sporen van molenwerk kunnen vinden, maar het zal een molentje met een enkel koppel stenen met enkelvoudige onderaandrijving zijn geweest en dat is bij de verplaatsing niet meer meegekomen.
Jan Althof

26-09-2008 10:17

Tnx. *D

Salland etc.

Jan Althof

Andre Koopal

Peter van Kuik

Jan Althof

Peter van Kuik

Jan Althof

Peter van Kuik

Jan Althof