Het volgende artikel wordt komende zondag 14 december in de huis aan huisbladen van Etten Leur geplaatst en hopelijk in nog meer omliggende plaatsen, zoals Breda. Ook zal er komende zaterdag in Bn De Stem een artikel hieraan gewijd zijn. We hopen dat er mensen op afkomen en hen de gelegenheid te kunnen geven iets meer inzicht te geven wat er in een molen allemaal gebeurd. Uiteraard zouden we het erg leuk vinden dat ook molenaars komen kijken.

Met de billen bloot in molen de Lelie

Fer van Bergen, Etten-Leur 4 december 2008

Op maandag 15 december zal er een inloopavond zijn op molen de Lelie in Etten-Leur. Dan kan men zien hoe het billen van molenstenen in zijn werk gaat. Ook zal de molen draaien en bestaat er de mogelijkheid alles te weten te komen van de molen.

Het is jaren geleden dat korenmolens een hele belangrijke economische factor waren in onze samenleving. Bakkers en boeren waren afhankelijk van onze korenmolens. De laatste 50 jaar is daar een enorme verandering in gekomen en hebben meelfabrieken de taak van onze windmolens overgenomen. Ook andere oude molentoepassingen zijn overgenomen door de industrie, denk hierbij onder andere aan de schorsmolens, zaagmolens, oliemolens en poldermolens. Langzaam zijn tradities en de oude ambachten bijna verloren gegaan. In West Brabant hebben we nog een enkele beroepsmolenaar, maar gelukkig ook nog zeker 30 vrijwilligers die regelmatig onze 27 windmolens laten draaien. Deze mensen proberen de oude tradities in eren te houden. Een van deze belangrijke tradities is het malen van graan. Dit gebeurt tussen de molenstenen van de molen. Deze hebben een diameter van zeker 150 cm. Vroeger werden deze molenstenen eens in de 4 weken gescherpt om iedere dag vele uren graan te malen, tonnen per dag. Dit scherpen van de stenen noemt men billen. Indien de molenaar de twee stenen open legt laat hij zien hoe zijn stenen zijn gescherpt en men noemde dit dan dat de molenaar met de billen bloot ging. Dit was zijn geheim (productie bepalend) en hij was noodgedwongen om zo aan een ieder te laten zien wat zijn geheim was. Dit billen is een vak apart en maar nog heel weinig mensen beheersen deze oude techniek. Er worden nog opleidingen gegeven en zijn zeer beperkt toegankelijk. Deze opleiding Ambachtelijk korenmolenaar wordt in Wageningen gegeven en is uitsluitend te volgen voor gediplomeerde molenaars. Ook voor je aan de opleiding deel mag nemen is een toelatings examen vereist. Hierbij hoort ook een praktijk gedeelte en daar leer je werkelijk de molenstenen te billen. De vorm en scherpte aanbrengen in de steen. Dit doe je met een bilhamer en inderdaad kerf voor kerf (centimeter voor centimeter) wordt er met de bilhamer voorzichtig ingetikt. Let wel: alleen met de hamer en niet met behulp van een beitel. Om valse schaduwen te verkomen word dit in het licht van een olielamp gedaan en is de volledige steenzolder van de molen verduisterd. De olielamp staat op de steen en werpt een licht vlak over de steen en licht van bovenaf wordt voorkomen. Nu hebben we in Etten-Leur het voorrecht dat het praktijkgedeelte op molen de Lelie wordt gegeven en dat is natuurlijk geen toeval. Een Etten-Leurse molenaar is deze opleiding aan het volgen. Dit betekent dat we straks in West Brabant weer iemand erbij hebben die dit ambacht weer kan overdragen aan de andere molenaars en de molenstenen van West Brabant kan voorzien van een goed scherpsel en kan adviseren hierin.

Het billen van de molenstenen van molen de Lelie zal te bezichtigen:

15 december a.s. aanvang 19:00 uur tot 21:30 uur.

Plaats Geerkade 45 te Etten-Leur Noord

Voor meer informatie:

Fer van Bergen, tel 076-5021443