HMML Version 2.0 deel 13

WvdA

29-03-2009 22:15

Het Moderne Molenleven Version 2.0 deel 13
Werkwind (een soort van gelijk)
Bekentenis 1: Hoewel het fenomeen ‘koffiekotten’ in molens regelmatig het onderwerp van spot is in deze rubriek, moet ik eerlijkheidshalve bekennen dat – eenmaal daar gezeten tussen pruttelende koffie en vrijwillige vakbroeders – het best gezellig kan zijn.
Zo was ik onlangs te gast bij een viertal vakbroeders en de sfeer was opperbest. Zoals wel vaker viel het me ook nu weer op hoe weinig ik feitelijk van molens weet, met name als het gaat om ‘vaktermen’ en dan in het bijzonder als er termen over tafel vliegen waarvan ik met grote zekerheid durf te beweren dat ze pakweg 35 jaar geleden nog niet bestonden.
Ditmaal ving ik het woord ‘werkwind’ op. In een vlaag van onwetendheid stak ik van wal over die schitterende noord-westenwind van twee dagen eerder: “Vaak kun je buien uit die hoek verwachten, maar nu niets van dat! Stralende zon, wolken en een opvallend constante wind. Echt een prima productie gedraaid; vaak sta je aan één stuk aan de licht, maar nu hoefde ik hem bijna de hele middag niet aan te raken en dat met oud-Hollands tuig en zonder regula…”. “Dat is nu net GEEN werkwind WvdA!”, werd ik abrupt onderbroken. “Maar ik had toch een prima productie gedraaid, dus lekker gewerkt…”, stamelde ik, “Nee”, corrigeerde een andere collega mij met een belerend vingertje, “een werkwind is juist als je heel veel WERK aan de molen hebt: steeds veranderen van zeilvoering, voortdurend moeten kruien”. “En als je gaat kruien moet je de molen steeds stilzetten, dus niet zoals jij WvdA!”, merkte weer een ander op terwijl hij knipoogde naar zijn collega’s. “Maar”, probeerde ik mij te vermannen, “het is maar net wat je onder werken verstaat”. Ik probeerde het verhaal te vertellen van de molenaar die ooit als grap (maar met een serieuze ondertoon) de opmerking maakte dat hij het vangtouw het liefst onder stroom zou willen zetten, maar wederom werd ik abrupt onderbroken: “Geen wonder dat jij ooit gezakt bent voor je examen!”. Hilariteit alom; vier bulderende lachen vulden het koffiehok….
Gelijktijdig met het verstommen van de lach, hield ook het pruttelen van de koffie op. Nog eenmaal probeerde ik mijzelf bij elkaar te rapen: “Resumerend: een werkwind is dus een wind waarbij een molenaar nauwelijks aan werken toekomt”….. Vier gapende monden en dito zuchten waren mijn deel… Eén molenaar greep met gebogen hoofd en uitgestrekte arm naar het koffiezetapparaat: “Koffie WvdA?”.
Bekentenis 2: Nog geen kwartier later hoorde ik op de zolder boven mij triomfantelijk: “Jongens, de wind is gedraaid; werk aan de winkel”!” en bedacht mij: Vanuit HUN standpunt bezien hebben ze een soort van gelijk…..
WvdA
Tom Blaak

30-03-2009 11:10

Hoi Willem,
Leuke conversatie tussen vrijwilligers en (voormalig?) beroeps haha
Ik denk dat het begrip werkwind alleen geldt met buiig weer, je ziet dan vaak dat de wind lekker aantrekt op nadering van een bui, maar dat het tussen de buien door huilen met de pet is. Het fenomeen hollen en stilstaan.
Bij mij op de molen is de Noordwestenwind sowieso een werkwind, in verband met de aanwezigheid van het huis van de buren ( waar ik overigens een goede verstandhouding mee heb). Dit huis stond er ook al langer dan de molen. De wind is hierdoor behoorlijk onregelmatig en dat betekent met malen, ook bijhouden, uitlichten. Je kunt niet lekker doormalen zoals bij ons op het zuidwesten of westen waarbij de wind vrij richting molen komt en ik me dan meer “zakkenvuller” voel door de goede werking van de regulateur .
Groet,
Tom
Rob Simons

30-03-2009 19:10

Maar Tom, als de wind tussen die buien (bijna) helemaal weg valt, dan staat de molen toch (bijna) stil en kun je niet echt malen.
Ik kan me zo nog een dag herinneren dat we in Lille maalden met een noordwestenwind. Er kwam net een hevige bui aan, dus net voor die bui legden we de vang er op (de molen maalde met volle zeilen). Na zo'n 10 minuten was de bui over, en was tevens de wind volledig weggevallen! Weer 10 à 15 minuten later, begon het weer een beetje te waaien, en ging de molen weer langzaam malen, en later wat harder lopen, maar toch niet zo hard dat we constant trappen moesten lopen.
Terwijl als er een sterke, maar constante, wind staat, dan kun je de molen flink door laten lopen en dan is het net werken geblazen: constant trappen lopen, boven zakken inschudden, onder zakken afnemen, zakken opluien en naar beneden laten enz.
Het is maar wat je onder werken verstaat.
Groet,
Rob
Tom Blaak

30-03-2009 19:47

Klopt, Rob, maar het voorbeeld dat ik schetste met uitlichten en bijhouden is met een Noordwestenwind zonder buien. Snappie?
Groetjes,
Tom
Bart Hoofs

30-03-2009 21:48

Sterker nog: malen op de molen is mijns inziens geen werken maar genieten.
Dat is puur hobby.
WvdA schetst overigens weer het toenemende aantal “Bert en Gert”-molens.
Inherent is het toenemen van het aantal koffiehokken…. Een hard “werkende” korenmulder heeft daar geen tijd voor ;-) (waarvan akte).
Rolf

30-03-2009 22:26

Een zin uit een boekje Achterhoekse molenverhalen kwam mij in gedachten bij deze HMML :
“Er kwam een dag met onverwachte rukwinden en de mulder ijlde van het kruiwiel naar de vang of omgekeerd. Wij hoorden hem schelden op de wind van die dag.”
Op zo'n dag was een korenmolenaar druk in de weer en uiteindelijk maalde hij waarschijnlijk niet zo bar veel. In het verhaal blijft verder nog onvermeld dat de mulder waarschijnlijk ook regelmatig naar de licht zal hebben moeten ijlen, om de fijnheid van het meel nog enigszins gelijk te houden … Veel werk en navenant weinig opbrengst. En dus zeker geen werkwind in de betekenis zoals WvdA deze in eerste instantie opvatte.
Maar wel leuk en leerzaam voor vrijwilligers om een dagje achteraan te hollen op de molen, en het gevoel te krijgen dat er hard gewerkt is.

HMML Version 2.0 deel 13

WvdA

Tom Blaak

Rob Simons

Tom Blaak

Bart Hoofs

Rolf