molen.startpagina.nl

Dansen op de koning.

  • Anonymous avatar

    paltrokmolenaar

    Wat een maffe ervaring kun je hebben op je eigen molen. Nee, ik heb niet staan dansen op de koning. Dansen is niet miijn hobby. De Eenhoorn staat weer te dansen op zijn koning.

    Gisteren kreeg ik een verontruste mail van onze vice voorzitter. Hij was met de molenmaker en de gemeente op de molen geweest. Aan de hand van de molennota en het plan van aanpak dat daaruit voortvloeide, werd er een inspectieronde gehouden. Helemaal niks mis mee want soms levert dat ook nuttige zaken op. Mij werd gemeld dat de Eenhoorn was doorgezakt en volledig op zijn rollen stond. Er mocht niet meer gekruid worden eer de molen was opgezet.

    Ik schrok. Was het zo ernstig? We kruiden tot heden helemaal niet zo beroerd. Oke we stonden een beetje meer op de rollen dan zou moeten maar toch niet zo ernstig?

    Vandaag besloten we dan maar meteen aktie te ondernemen. Ik had een afspraak met Ella ter Heide, een van mijn nieuwe leerlingen die straks op het Industrieel Erfgoedpark in Uitgeest aan de slag wil. De paltrok leren kennen staat bij haar voorop en ze viel meteen in de prijzen. Op je eerste lesdag een paltrokmolen opzetten is uiterst zeldzaam. Ook stond Siep Markerink voor het hek om half elf. Ook een leerling van mij, die tevens bij de SMZK zeer aktief is. Die had ik helemaal niet verwacht. Ge was er als gewoonlijk om 11 uur. Tegen twaalven verwachtte ik Kees Mens, ook mio in Noord-Holland en voor mij een bekend gezicht van de theorieopleiding. Zelfs uit Zeddam kwam nog een leerling.

    Nadat we de molen aan alle kanten hadden doorgelopen, de vier bruine lappen er op hadden gelegd, kon de de populier op slee 2 voor een tweede handeling nog even op windkracht naar de beginkant van het zaagraam getrokken worden.

    Oja, we moesten de molen nog opzetten. De vang ging er even op en we heen en weerden even naar de werkplaats om de oliekrikken op te halen. Ik had vrijdag al twee stevige stukken bankirai op mijn werk gevonden, dus dat ging wel lukken.

    Binnen een half uur was de hele operatie al weer gedaan.

    www.mijnalbum.nl/Album=4ALIHYLY

    De foto's laten de operatie zien en tonen wat er wezenlijk is veranderd. En het resultaat is voor mij toch wel weer even wennen. De molen is aan de achterzijde zeker 5 cm boven de rollen komen zweven. Dat is voor een paltrok eigenlijk de gewoonste zaak van de wereld. Maar het voelt zo vreemd aan als de wind even stevig in de zeilen wordt gedrukt. Aan de achterkant deint de hele molen zeker 2 cm naar beneden en veert dan doodleuk weer op.

    De volle 40 ton wordt steeds even op de koning gezet. Boven in de kap wordt je weer als vanouds zeeziek.

    Ik heb weer een punt van aandacht voor al de argeloze bezoekers. Blijf met je tengels weg uit de ruimte boven de rollen. Je hand wordt geplet.

    Maar kruien met de hand kan weer door het molenaarsknechtje worden gedaan.

    Volgens Kees kruit ie makkelijker dan zijn kap.

    De Eenhoorn danst weer op zijn koning. Kom maar eens kijken.

    Kees, Ella en Siep, bedankt voor de assistentie,

    En nou weer kruien. Groet,

    Jos.

  • Anonymous avatar

    Andreas de Vos

    Hoi Jos,

    We hadden het toevallig over dat opzetten in de hal van het Tropeninstituut op de jaarvergadering van DHM over dit onderwerp.

    Nu ik dit lees zie ik ineens een overeenkomst met bemaling van veenweide: hoe meer je uitmaalt hoe harder je zakt (het maaiveld dan).

    Hoe meer je opzet, hoe meer je koning zakt.

    Hoe lang zou je dat vol kunnen houden zonder dat die koning eens opgemetseld zou moeten worden? Kun je ook merken aan de kruisbalken, zwaarden etc tussen koning en ringmuur dat de koning zakt t.o.v. de ringmuur? Die zooi zou nu naar omhoog moeten wijzen vanuit de koning naar buiten gezien.

    Groetsels,

    Andreas de Vos (waar de koning gelukkig niet zakt)

  • Anonymous avatar

    Mark den Boer

    Hee Jos,

    Mooie klus, goed werk.

    Weet je bijgeval hoe lang het geleden de vorige keer is dat de molen is opgezet? Bij mij is dat nu een jaar of drie, en tot nu toe heb ik nog geen problemen. Voor die tijd wel, met gedurig knappende rollen.

    Zo'n mooie ‘tempelslof’ eronderdoor hebben wij niet, maar de molenmaker deed daar niet ingewikkeld over. HIj klemde een paar bijzonder zware hoeklijnen rondom de koning en plaatste daar zijn oliekrikken onder.

    Dat veiligheidsrisico is er inderdaad eentje om te onthouden. Mijn collega Edwin heeft meegemaakt dat een kind een vinger voor een rol legde tijdens het kruien . Kennelijk had ze een onderzoekende geest.

    Dat liep goed af dankzij een oplettende bezoeker. Wij kunnen zoiets echt niet zien omdat we bovenop de staart staan te kruien. Edwin is zich rot geschrokken.

    Groeten,

    Mark

  • Anonymous avatar

    leo middelkoop

    Moderne tijden! Je bereidt het voor, legt de vang erop en een half uurtje later staat de molen weer lekker te dansen!

    Heel wat anders dan het moeten ‘opkruien’ van een paltrok in “die goeie ouwe tijd”.

    Ik moet nodig eens komen kijken, bedenk ik mij.

    Groet,

    Leo

  • Anonymous avatar

    Andre Koopal

    Hoi Jos,

    Gezien het verhaal van je bij onze laatste theorieles, nog problemen met de ingrijping of dat soort dingen?

    Groetjes,

    Andre

  • Anonymous avatar

    Martin E. van Doornik

    In een van de vroegere Gildebrieven of Informaties had men het over kruien met “leidzame wiggen” voor het omhoog kruien van een paltrok, om de koning naderhand te corrigeren.

    Kan er geen stroken plexiglas op de overring bevestigd worden ter voorkoming van “een vinger tussen de rollen”? Geen gezicht dat wel, maar toch….

  • Anonymous avatar

    leo middelkoop

    Lange tijd geleden schreef ik op het Prikbord hier al iets over (ik heb het voor de gelegenheid iets bewerkt):

    Dat ‘omhoogkruien’ van een paltrok via de rollen:vraag niet hoe lastig en zwaar dat was! Bij de Poelenburg heb ik nog een enorme bak met allemaal wiggetjes voor dit doel gezien. Ik vraag mij af of die ooit gebruikt zijn, want de tijden waren toen al veranderd.

    Je moet het ongeveer zo zien: allemaal wiggen onder de rollen. Twee man aan het rad of haspel; tussen dat rad/haspel en de kruipaal een twee- en drieschijfsblok; de kruipaal zelf werd in de regel met kettingen aan de volgende palen verankerd, uiteraard uit vrees voor rampen als een paal het zou begeven.

    Als de molen een stukje omhoog was, moesten er andere, hogere en dikkere wiggen onder de rollen; iets dat nog een keer moest worden herhaald. Pas dan was de molen zover omhoog gedraaid, dat de wig onder de keuning kon worden aangeramd.

    Als deze klus achter de rug was, kwam meteen de volgende: de meeste kruirollen moesten vervangen worden, omdat de die tijdens het opwiggen te barsten waren gegaan.

    Leve de moderne oliekriks!

    Groet,

    Leo

  • Anonymous avatar

    Ruud Bax

    Ik heb zo mijn bedenkingen want het is toch niet niks om zo'n molen omhoog te brengen. Ik heb geleerd van een oude molenaar, voor het onderhoud of reparatie heb je de molenmaker voor, Wat moet je verwachten voor de nieuwe generatie vrijwillege molenaars, tot ze ook tot molenmakers worden opgeleid. dacht het zeker nie.

    vr. gr. Ruud Bax

  • Anonymous avatar

    paltrokmolenaar

    Even een terugblik op de onderhoudstoestand van de Eenhoorn.

    In 1992-1993 is door Poland groot onderhoud gepleegd. Van onder naar boven werden vervangen/ vernieuwd: De ringmuur, de rolvloer, de rollen, de voering van de koning inclusief de koningsas, een stelmogelijkheid onder de sleutelbalk, de koningsstijl, de brasem onder de koningsbalk en de beide konings regels. Voor wat betreft het staande werk.

    In 2000 probeerden we de molen weer iets op te zetten. Dit lukte in eerste instantie wel en we kregen de wig een eind verder. Alleen konden de krikken niet goed recht (lees parallel) tussen de sleutelbalk en de slof gezet worden waardoor de stijl enkele centimeters naar links weer neer kwam. Die scheve stand was uiteraard niet acceptabel. Poland heeft toen ingegrepen. De koning werd weer opgetild, de traditionele wig met keephout verdween, de stelvloer op de sleutelbalk werd vlak uitgevuld dus parallel met de slof en er kwam een zwaar blok azobe voor de wig terug. (zie foto's).

    In 2003 of 2004 zijn we de molen weer gaan opzetten en hebben we de eerste uitvulling aangebracht. Die was door Poland bij het blok aangeleverd dus dat was zo gepiept.

    Door al deze werkzaamheden is de oude molenromp langzamerhand gaan zetten. De Eenhoorn heeft jarenlang op zijn rollen gestaan en sinds de bekommeringen van de SMZK vanaf 1984 is de molen met behulp van de motorlier weer op de wind gezet en kon verder restauratiewerk beginnen. Dit leidde in 1993 uiteindelijk tot de grootste restauratieklus van de laatste 50 jaar.

    Op 25 juli 2004 crashte de beide wielen door een onwillige stam op het voorste raam. Na reparatie van de kammen bleek ook de steek niet echt te kloppen. De kammen grepen iets te diep inelkaar. Reden om de bovenas te stempelen en de halssteen met 20 mm te verhogen. Dit was trouwens de tweede keer dat we de bovenas stempelden (na 1993).

    Het opzetten van zaterdag was dus de eerste keer na 5 jaar. Die eerste vulling was 20 mm dik en zou dus 40 mm verhoging teweeg brengen. Maar sinds de grote restauratie had de romp nog wat in te halen en pikte die ruimte snel in. De uitvulling van zaterdag zet dus mogelijk pas echt zoden aan de dijk en blijft hopelijk voor de komende jaren ongeveer gelijk.

    De steek van de beide wielen is niets veranderd. Dat stempelen van de bovenas na 1993 is daar debet aan. Vanaf die periode moest de molen weer wennen aan het staan op de koning. Het opzetten van zaterdag heeft dus alleen de hele molen omhooggeholpen en heeft geen verder verzakking tot gevolg gehad.

    Of de koningspoer in de grond is gedrukt? Nee daar twijfelt bijna niemand aan want de koningsbalken liggen onvermoeid vlak. We staan overigens (volgens Poland) normaal onderheid, maar wel op de 40 meter diepe zandrug die door het Spaarne wordt begrensd. Dus geen veengrond.

    Nu moeten we alleen nog ingrijpen bij de verbinding van de sleutelbalk en de overring aan de achterzijde. Hier worden de twee overringstukken naar beneden gedrukt, door dat de sleutelbalk bij het opzetten niet van zijn plaats komt en de overring 5 cm wil stijgen. Er zit al die tijd al een vulklos tussen de ring en de sleutelbalk en die zal echt moeten verdwijnen. Zaterdagmorgen lag hij nog los dus die krijgen we er wel tussenuit.

    Volgende week gaan we ook nog even goed naar de rollenwagens kijken. Enkele spoorstokken zijn losgeraakt en de ring wordt een beetje eivormig.

    Nog meer werk aan de winkel dus.

    Groet,

    Jos.