Waarvoor dient de kneppel ?

  • Willem Bever

    Waarvoor dient de kneppel, Waarover heeft de Bever het nu weer, hoor ik u denken.

    Ik zal het uitleggen.

    Vanmorgen viel vanuit de werkplaats in Hoogmade ons oog op een nabij gelegen molen die met zijn 27 m vlucht en de wind in z'n gat zo'n 40 a 50 enden achteruit stond te draaien.

    Aangezien je nooit weet wat er op dat moment gebeurd is, zijn de gebrs Bever (toevallig) naar de betreffende molen gespoed, en troffen daar een enigzins verbouwereerde molenaar aan, die voornemens was om de molen om te kruien omdat er windkracht 6 a 7 uit het zuidwesten werd voorspeld.

    Dus roeketting los, kneppel los…. en kruien maar.

    Maar voordat de vrijw molenaar ging kruien draaide de molen al linksom.

    Wat nu ?.

    Om eventuele warmte in de vang te voorkomen werd de vang maar in de haak getrokken,( opzich zo gek nog niet ) zodat de molen nog aardig ging lopen achteruit.

    Toen we bij de molen aankwamen zag ik het niet zo zitten om die molen om te gaan kruien, ook al gaat dat bij deze molen erg gemakkelijk….

    Dus eerst de vang er maar opgelegd en met m'n 85 kilo maar ééns aan de kneppel gaan hangen, en jawel de gang raakte eruit en de molen stopte.

    Een blije molenaar, en een stel tevreden bevers.

    Waarom doe ik nou uitgebreid verslag van wat hier gebeurd is ? , Absoluut niet om te roddelen, of als een ‘stoere’ betweter over te komen , maar om hiervan lering te trekken voor anderen.

    Als de betreffende molenaar gewoon de kneppel vast had laten zitten ( een kneppel heeft tenslotte niets met kruien te maken ), en de pal er in gelaten had ( die deze molen ook heeft ), dan had er wellicht niets aan de hand geweest.

    Zo hoorde ik onlangs ook dat een vrijw molenaar in opleiding had beweerd dat de kneppel er voor diende om de vang extra aan te trekken ( wat gedeeltelijk wel juist is), maar dat het niets te maken heeft met het terug uit lopen, want daar is de pal voor, aldus de aankomend vrijw molenaar.

    Maar in principe is de kneppel wel degelijk tegen het oplichten van de vangbalk, wat gebeurd als de molen achteruit draait.

    uiteraard moge het duidelijk zijn dat een pal nooit ingelaten mag worden als de molen al achteruit draait !

    Dit maakt een hoop kabaal en geeft nogal wat rommel.

    Ik weet van een geval dat er ééns een schilder aan een molen het kruis aan het schilderen was, en daarom de molen achter de wind had staan.

    Bij het doorhalen van het volgende end raakte hij de molen kwijt, en hobbelde de molen achteruit.

    Geen nood dacht de schilder, pal erin…., en dat leverde een aantal kapotte bovenwielskammen en een verslinterde pal op.

    Hopelijk draagt het bovenstaande iets bij aan de opleiding vrijw molenaar nieuwe stijl, want dit is m.i toch echt belangrijker als het weten dat een oliemolen geen ijzeren voering om het bovenwiel mag hebben…..

    Groet van de Bever, die blij is dat de molens hier in het westen des lands een kneppel hebben.

  • Andre Koopal

    Wat ook heel leerzaam is, is om in de kap te gaan kijken als iemand anders de molen een klein stukje achteruit door de vang trekt. Als je ziet wat er dan gebeurd in de kap snap je meteen waarom de kneppel helpt tegen achteruit draaien.

    Groetjes,

    Andre

  • Addy

    En wat denkje als beveiliging voor de molenaar als je zeil wil gaan voorleggen en er zijn veel toeristen rond de molen.stel voor jij zit boven in de roe om zeil voorleggen en er trekt iemand voor de gein aan het vangtouw en je wordt gelanseerd.Dit is een van de lessen die ik mee kreeg op de bezoekmolen van de kinderdijk.groeten van Addy

  • Rob Simons

    Zelf heb ik het ook wel eens meegemaakt. Ik kwam op een molen die op het oosten stond, en de wind was west, kracht 4 tot 5. De betreffende molenaar wilde net gaan kruien. Intussen kwam ik boven en keek ik op en… zag een draaiende molen. Deze molen heeft geen kneppel (maar stutten, waar ik ook niet zo gek van ben, maar goed..).

    Wat dan ook nog vervelend is, is dat het kruien dan ook niet licht gaat, want de molen wil zichzelf telkens van de wind af zetten.

    Hier is het meestal het geval dat men eerst naar boven gaat om het vangtouw naar buiten te laten, pal / stutten los maken en de as te smeren en daarna gaat men pas naar buiten om te kruien enz.. Maar meestal vergeet men dan dat men dit bij veel wind van achter best in een andere volgorde moet doen.

    Maar zijn er in het westen eigelijk (veel) molens met een kneppel en zonder pal?

    Groeten,

    Rob

  • Ruud Bax

    In Zuid-Holland is die overwegend aanwezig, in Noord holland minder omdat de molens Overwgend een duim hebben en geen zabelijzer.

  • Ruud Bax

    Een aanvulling bij een zabelijzer heb je een hangereel waar de vanbalk tussen heen en weer gaat en dat is bij een duim ophanging niet mogelijk.

  • Willem Roose

    Hoi Rob,

    'Mijn' Roode Leeuw in Gouda is een molen (in ‘het westen’) met een kneppel maar zonder pal; daar zijn er hier meer van.

    Wat ik altijd opvallend heb gevonden is dat de kneppel toch altijd een (exclusief) Zuid-Hollands verschijnsel is gebleven; waarom eigenlijk?

    De eerlijkheid gebied mij te zeggen dat ik de eerste tien jaar in Gouda nooit gebruik heb gemaakt van de kneppel; zelfs niet bij stilstand ('hadden we in Zeeland ook niet, dus waarom hier dan wel?'; oei, ik bespeur enig vermaladijd conservatisme bij mezelf ;-)…)

    Trek de kneppel altijd aan na het malen in Bergambacht en gebruik 'm soms ook (ach ja, trage overbrengingsverhouding, dus dan wil hij af en toe fors lopen…), maar of hij daar nu echt voor bedoeld is??…

    Laat kneppel en pal altijd ‘in hun werk’ tijdens het kruien (ook toen Den Arend in Bergambacht vandaag 180 graden om moest tijdens vrij forse ZZW-wind); dat lijkt mij ook de meest correcte werkwijze…

    Ben ook niet zo kapot van stutten ('stempels' in het bovenwiel zoal andere mensen zouden zeggen), maar veel kwaad kan het toch ook niet? Volgens mij is het een relikwie uit de tijd dat molens nog houten roeden hadden (komt in Vlaanderen mi. meer voor op ‘volwassen’ molens dan in Nederland) of voor molenaars die hun molen om wat voor (vage) reden overhek zetten; zoals ik wel eens in de zomermaanden doe omdat vogels niet geacht worden om op het naastgelegen terras te schijten ;-)

    Willem

  • WvdA

    Hoi Ruud,

    Dat een kneppel technisch bezien moeilijker te realiseren is bij een molen met duimophanging begrijp is nog wel, maar dat zegt dan toch niets over de wenselijkheid c.q. funktie van de kneppel?

    Groetjes,

    Willem

  • Rob Simons

    Een molen hier niet zo ver vandaan heeft 2 stutten, en ik vind het toch altijd een heel gedoe. De molen moet altijd precies recht staan enzo.. en of die balkjes de molen bij storm nu echt tegenhouden.. ik betwijfel het, geef mij toch maar een stevige ketting aan de roei. Bij een molen die dikwijls draait (en waar vangtouw etc. altijd onder blijft hangen), heb je ook nog het nadeel dat je 2 keer per dag naar boven moet.

    Wat betreft die trage overbrengingsverhouding, dat heeft hier wel het nadeel dat je zelf voor kneppel moet spelen ;) of, wat de molenaars met stroomlijn soms deden is altijd de kruiketting krimpend om leggen om gemakkelijk de molen een stuk uit de wind te kunnen kruien (wordt ook wel ‘zwichten met de staart’ genoemd).

    Groeten,

    Rob

  • Molenaarsgezel

    Daar zijn wel weer veel molens uitgerust met een trekvang.. dat gaat wel weer makkelijk met een duimvang..

    Groetjes,

    Christian