Het Duo BarPol naar het Land der Frieten

  • Rob Pols

    Het duo BarPol naar het Land der Frieten

    Dinsdag 28 april is het Duo BarPol (voor niet-ingewijden: Gerard Barendse uit Poeldijk en Rob Pols uit Vlaardingen) weer eens on the road again geweest voor een nieuw molenavontuur.

    De bedoeling was een rondje te rijden langs een aantal molens in de provincie Antwerpen, juist over de grens onder de regio Breda-Tilburg. De afgelopen weken was het prachtig voorjaarsweer en net nu de meivakantie is aangebroken moet het weer zonodig “wisselvallig” worden. Het is allemaal weer erg leuk, maar niet iedereen heeft de luxe van een meivakantie (o ja, we zouden niet meer plagen….)

    Dat wisselvallige weertype hield kortweg in dat de voorspellingen aardig beroerd waren, maar het Duo BarPol deinst behalve voor kenaus nergens voor terug.

    Dus parkeerde heer Barendse om 09.50 uur de Barmobiel voor de deur in Vlaardingen. Na de gebruikelijke koffie bestegen we het voertuig op vier wielen richting de grens. De buienradar liet zien dat het regengebied langzaam wegtrok naar het noorden en daarachter waren geen buien te zien, dus wie weet gingen we wel de juiste kant op!

    De eerste indrukken waren wat dat betreft niet om over te juichen. De regen viel nog net niet met bakken tegelijk uit de hemel, maar om nu vrolijk met een kostbare camera buiten te gaan lopen was geen sinecure.

    De reis naar het eerste doel verliep opmerkelijk vlot, want na amper een uur kwamen we bij de Salm-Salm in Hoogstraten-Minderhoud. Dat is een aanzienlijke ronde stenen beltmolen anno 1902. De regen was overgegaan in de motregenfase, maar de lucht was nog steeds behoorlijk donker. Een ander probleem diende zich aan: de molen is moeilijk te fotograferen door voornamelijk de bovengrondse elektriciteits- of telefoonkabels. Verder is de molen omgeven door (niet al te hoge) bebouwing en aan één kant door een rij hoge naaldbomen. De korenmolen zelf staat er prima bij en draait zo te beoordelen regelmatig. Voor de liefhebbers: hij staat te koop, getuige een bord voor de toegang.

    Ik was amper weer ingestapt of we moesten er al weer uit voor de volgende stop. Dit keer ging het eens niet om een windmolen, maar om een klein, leuk en schattig watermolentje, de Laermolen. Als je iets totaal níet verwacht is het wel een onderslagwatermolen in, zoals Bar het verwoordde, ‘Hans en Grietje-model’. De watermolen ligt landschappelijk erg mooi en is van verschillende kanten uitstekend te fotograferen. Het sierlijke bouwsel nodigt daartoe ook uit, met een rieten dak en een smal, niet al te groot waterrad. Het is trouwens een oliemolen, maar of er ook een korenmolenfunctie bestaat, durf ik niet te zeggen. Op het terrein vonden we wel een afgemalen blauwe steen.

    De Heimeulen of Molen van Mertens te Meerle is een ronde stenen beltmolen uit 1840 die al een tijd onttakeld is omdat er een grote restauratie wordt uitgevoerd. De uitgehaalde roeden liggen voor de molenberg maar zien er nog best uit. Aan de kap was men druk bezig, maar die schiet al aardig op. Er stond een grote krat met zwarte, dunne tegeltjes (een soort leitjes) die als kapbedekking dienen.

    De staartbalk wekte echter weinig vertrouwen om weer dienst te doen. Hopelijk zien we de volgende keer dat we hier zijn weer een draaiende molen!

    Na een tussenstop in Baarle-Nassau (daar waar het altijd druk is) om een plaatselijke bakker van wat lekkernijen te ontdoen, reden we een klein stukje door om wederom de grens te passeren voor een bezoek aan Arbeid Adelt in Weelde. Het was inmiddels weer flink gaan regenen, dus maakte ik snel even wat foto’s, ondertussen proberend de camera niet nat te laten worden, want daar kunnen ze niet goed tegen. Deze slanke stellingmolen met markante en unieke aanbouw staat temidden van een gazon dat eruit ziet als een biljartlaken, wat niet erg industrieel aandoet; eerder een beetje gekunsteld. Jammer is dat er een vrij hoge boom op korte afstand staat. Waarom wordt zo’n ding niet teruggesnoeid tot stellingniveau vraag je je dan af. Opvallend was dat de staande stellingschoren hebben plaatsgemaakt voor schuine zoals dat volgens de Belgische Molendatabase vroeger ook was. Verder zie je meteen dat je met een Vlaming van doen hebt: een vlak tuig met opvallende oranjerode zeilen. Niet dat alle Vlaamse molens dat hebben, maar het zijn er wel flink wat.

    De Nachtegaal der Maatvennen is misschien wel allermooiste molennaam die ik ken en de bijbehorende beltkorenmolen werd dan ook even aangedaan. De stenen romp is hoog en smal en meteen vielen mij de donkerblauwe accenten op.

    Niet echt een alledaagse molenkleur! Het wiekenkruis stond in wat wij de Hollandse rouwstand zouden noemen. Het oude molenaarshuis is opmerkelijk ruim en destijds bepaald niet gebouwd uit een klein budget!

    De Nachtegaal zelf staat er wat betreft uiterlijk gewoon goed bij. Ook de windvang is hier nog best behoorlijk, even snel gezien.

    De volgende halte was de Stenen Bergmolen aan de Looiweg in Rijkevorsel.

    Deze niet zo lang geleden gecompleteerde korenmolen is een lust voor het oog. Het omliggende terrein met picknickbanken is gewoon toegankelijk, ook als de molen niet draait, zoals deze dag. Door een soort openstaand kattenluik onderin de beltdeur kon ik de lens van de camera steken, maar ik had geen flauw idee wat ik ging fotograferen. Ik klapte de flitser uit en drukte gewoon af om te kijken of er iets bijzonders op stond. Dat leverde nog een aardige dieptefoto op van de binnenzijde van de belt, compleet met een toegangsbord op de voorgrond dat normaal gesproken buiten wordt neergezet. Een zeldzame service was dat het toilet in het apart staande schuurtje gewoon was te bezoeken. Dat zou bij meer molens zo moeten zijn als het even zou kunnen! Hoewel de molen tussen wat bebouwing staat, is deze van meerdere zijden heel goed te fotograferen, zeker als het ook nog eens droog wordt en de lucht begint op te klaren. Zou het dan toch…..?

    We reden verder naar Pulderbos om eens te kijken of de schade aan het hekwerk al is gerepareerd (zie Prikbordarchief voor details). Nou, dat was zo. Even dacht ik dat de staartbalk ook doormidden geknakt was geweest vanwege de stroppen tussen de twee afzonderlijke stukken wat er behoorlijk ‘weird’ uitziet, maar Gerard wist te vertellen dat dit bewust is gedaan omdat de oude staartbalk er ook zo uit zag…. Dit lijkt me geen versterking van je staart, maar het zal wel…. Deze ranke ronde stenen beltmolen is sowieso al een verschijning apart met zijn schoorsteenachtige model (is-ie soms ooit verhoogd?) en typische hoge kapvorm, met een ver naar achter beginnend wolfsdak. De kap ligt bovendien erg ver naar achteren. Net of hij door een storm een douw heeft gekregen. De staartrol en de kruilier zijn de moeite van het bekijken waard, want ze vallen meteen op, niet in de laatste plaats omdat ze hagelwit zijn geverfd. De Stenen Molen, zoals hij officieel wordt genoemd, staat bijzonder mooi in het landschap aan de rand van een gebied dat lijkt op een schilderij van een echt Vlaams landschap. De toegang tot de molen is ook erg mooi; aan beide kanten van de oprijlaan zijn prachtige heggen aangebracht die doorlopen tot om de molen. Een prachtig geheel in Pulderbos! Overigens was de molen keurig afgezeild en vastgezet, zodat calamiteiten er vandaag niet inzaten.

    In Oelegem staat ook weer een ronde stenen beltmolen en dit is ook een opvallende met zijn hoge, smalle romp van rode bakstenen. Het is net of de romp is ingesmeerd met gravel van een tennisbaan. De Molen van Oelegem (zie voor een foto van een vorige keer http://www.molenechos.be/molen.php?AdvSearch=54) was behoorlijk gaand weggezet. Je zou bijna gaan denken dat de molen in de rouw staat om de overledenen te eren die pal ernaast op de begraafplaats liggen. Het is me opgevallen dat deze molen heel vaak in deze stand staat, maar waarom dat wordt gedaan weet ik niet. Het hekwerk van het wiekenkruis is erg breed, met weinig zeeg en iets stekend staande windborden. Het galghout (wat veel molens in dit gebied hebben) zit op deze molen erg hoog. Ook hier is de kapvorm hoog en bovendien erg breed ten opzichte van de romp.

    In Ranst maakten we een snelle stop bij de romp van de Molen Van den Kinschot. Dit was een vrij hoge en slanke ronde stenen stellingmolen.

    De romp ziet er opmerkelijk goed bewaard uit. In complete staat zou de molen de plaats nog behoorlijk domineren en een grote aanwinst zijn.

    Ik weet niet in hoeverre onze Zuiderburen een Jos Bazelmans hebben, maar niet geschoten is altijd naast.

    Voor de opmerkelijkste molen van de dag hoefden we maar een kilometer of negen verder te rijden. De Dikke Bertha van Vlaanderen staat namelijk in Boechout. Het is bijna niet voor te stellen hoe deze ronde stenen stellingmolen eruit ziet als je er geen beeld bij hebt. Je moet er bijna om lachen! Bepaald niet grappig was de staat van het muurwerk. De romp is bij de grote restauratie een paar jaar geleden gewit, maar ziet er nu alweer erg lelijk uit, vermoedelijk door regenwater. Ik heb echter geen idee of de molen van binnen droog is, maar het zou me niets verbazen als hij lekte. Jammer is ook hier dat er een aantal veel te hoge bomen op te korte afstand staat, want aan de andere kant staat Den Steenen Molen landschappelijk bijzonder mooi.

    De korte spruit zit hier buiten de kap op de voeghouten. Eén van de molens in Balegem (Oost-Vlaanderen) heeft dit ook. Inmiddels was het weer totaal omgeslagen en was de zon gaan schijnen, wat de foto’s uiteraard ten goede kwam.

    Vanaf Boechout wilden we direct richting Wildert-Essen voor De Bakkersmolen, maar we kwamen terecht in het forensenverkeer naar Antwerpen en zagen de voorstad Mortsel langzaam aan ons voorbij trekken. Op de ring rond Antwerpen was het weliswaar druk, maar we konden gelukkig goed doorrijden. De TomTom gaf een binnenroute aan over Kalmthout, maar toen we eenmaal de afslag hadden genomen konden we meteen aansluiten in een kilometers lange rij auto’s die zich tergend langzaam verplaatste richting Kalmthout. Bij een bord Berendrecht sloegen we daarom snel linksaf om dan maar De Buitenmolen te gaan bekijken. Dit is een lage ronde stenen stellingmolen met staande stellingschoren die zowat op loopafstand van de Nederlandse grens staat. Hoewel de molen al jaren stilstaat, viel me de staat van onderhoud van buiten althans heel erg mee.

    Ook hingen de zeilen nog netjes strak om het wiekenkruis. Laten we alsjeblieft hopen dat voor deze fraaie molen snel een goede oplossing komt of is die er inmiddels?

    Naast de leuke verscheidenheid aan molens was het vandaag ook weer een bloedmooi landschap om doorheen te rijden. Wat is het Vlaamse platteland toch ontzettend mooi! Nu de meeste wegen en bebouwing nog!

    Namens het Duo BarPol,

    Rob Pols

  • Rob Pols

    De link naar de Belgische Molendatabase werkt bij nader inzien niet. Daarom dus even een andere:

    http://www.taverne-tearoomdelinde.be/img/stenen.molen.jpg

    Groeten,

    Het Duo BarPol

  • Bart Aertgeerts

    Rob & Gerard,

    Behoorlijke toer die jullie er hebben opzitten zou ik zeggen!

    Even reageren op Den Steenen Molen van Boechout.

    Ik kan je alvast gerust stellen dat de molen binnenin volledig droog is. Er is nergens een lek en alle gaande werk is in quasi perfecte staat. Er wordt dan ook elke zondag gemalen. En in mei wordt opnieuw een steenkoppel opengelegd om handmatig te gaan scherpen.

    De molen heeft tientallen jaren lang zwaar te lijden gehad van de plaatsing van een graandroger binnen de romp. Daardoor -en door jarenlange algemene verwaarlozing- hebben de muren zeer veel vocht opgenomen… en met muren onderaan van 115cm dik is dat wel een hele hoop. De toestand van de romp bij de restauratie was dan ook meer dan zorgwekkend.

    Toen is rondom de molen de buitenste 40cm steen weggenomen en nieuw opgemetseld. Dat houdt ook in dat aan de binnenzijde nog de originele muur te vinden is behalve op de kapzolder waar alles nieuw opgemetseld is.

    En dat houdt ook in dat er in de originele muren nog steeds veel vocht zit. Volgens berekeningen zou het zeker 15 jaar duren voor dit vocht op natuurlijke wijze verdwenen is.

    Aan de voet van de molen is een horecazaak gevestigd en die is natuurlijk winter en zomer steeds aangenaam warm. Omdat warmte stijgt wordt de molen zelf onrechtstreeks mee verwarmd en wordt het vocht in de muren versneld afgevoerd.

    Monumenten en Landschappen Vlaanderen vereist dat enkel natuurlijke verf (kalei) op de gevel mag aangebracht worden. Maar die kan de vochtafgifte van de gevel -in combinatie met de sterk conische molenromp- niet verwerken. Sinds de restauratie in 2003 is dit dan ook al de derde maal dat een herschildering zich opdringt. Het lijkt ongelooflijk maar deze laag is slechts 2 jaar oud…

    Omdat er hier en daar nog herstellingswerken gepland worden (vooral originele muren aan binnenzijde dienen opnieuw gevoegd) is dan ook opnieuw een restauratiedossier in de maak.

    Windvang kan (veel) beter maar er is hoop op verbetering in de toekomst.

    In elk geval, ik hoop jullie nog eens OP de molen te mogen begroeten als jullie nogmaals op Antwerpse molenronde gaan!

  • Bart Aertgeerts

    En hier de werkende link naar de database: :)

    http://www.molenechos.be/molen.php?AdvSearch=54

  • Rob P.

    Dag Bart,

    Bedankt voor je duidelijke uitleg. Gerard en ik hadden het er staande bij Den Stenen Molen toevallig over eens op een zondag terug te komen. Tot kijk dus!

    Groeten, Rob.

  • Rob Pols

    Hier een serie foto's ter ondersteuning:

    http://www.mijnalbum.nl/Album=8YDBPGA6

    Groeten, Rob,

  • Rob Simons

    Molen Arbeid Adelt te Weelde doet inderdaad Vlaams aan, dat komt ook omdat de roeien gemaakt zijn door Peel uit Gistel. Het vorige wiekenkruis bestond uit Potroeden met een diepe zeeg. Omdat de molen daardoor veel last had van zeilslag, waren er achter op de roeien planken gemaakt om de zeilslag te verminderen. Of die felrode zeilen origineel zijn, waag ik overigens te betwijfelen.

    De molen van Ravels wordt inderdaad goed onderhouden. Sinds 1971 is er geen molenmaker meer bij geweest; de molenaars doen alles zelf!

    De molen van Pulderbos is inderdaad een keer verhoogd (met slechts anderhalve meter).

    Die roede kleur in Oelegem is om de romp waterdicht te maken; de molen van Outrijve in West-Vlaanderen heeft dit ook gekregen (ik vind het geen zicht).

    Je moet maar eens 'n keer naar Limburg komen, daar staat ook veel moois ;)

    Groeten,

    Rob S.

  • Bart Hoofs

    Hoogstraten: De Salmmolen wordt regelmatig op zondag in werking gezet door de Bredase molenaar Jan van de Reijt. Dat al vele jaren.

    De molen van Meerle zal als de agenda van molenbouw De Jongh het toelaat weer worden voorzien van de kap en een nieuw staartwerk. De kap is door de eigenaar zelf voorzien van leien en met een goot. Binnenkort zal hij ook de molens van Goirle (NL) voorzien van een goot om de kap. De eigenaar heeft een loodgietersbedrijf in Chaam (NL).

    Inderdaad de molen van Weelde mist de planken op de roede en de trekstangen tussen de spruiten (na de restauratie). De molen had eerst Hollandse Pot-roeden.

    Een vlakke zeeg is niet erg want over de grens zie je vaak molens met een veel te diepe zeeg. De hoge boom doet niet af aan de windvang. Die hoort er gewoon bij en past bij de sfeer. Wijlen molenaar Karel Cabanier en de huidige molenaar Gerard Leemans hebben er nooit last van gehad.

    In Ravels een unieke situatie: de molen wordt nu bemalen door de 2e en 3e generatie Paulussen. Opa was beroeps en vader de eerste vrijwillige maalder.

    Nu draaien en malen inmiddels ook de zonen Dries en Paul Paulussen met de molen. De molen die zelf ook helemaal schilderen en repareren.

    Dit tot groot genoegen van de particuliere eigenaar Frans van Himbergen die als het kan de molen ook vaak laat draaien. Ik denk zelfs een van de meest draaiende molens van Vlaanderen?

    En verder zijn er in het Antwerpse veel mooie molens en met mooie molensites (zoals de Vlamingen zeggen). Je hebt de molen van Westmalle gemist bijv.

    Ook mis ik het proeven van de echte Belse fritten…

    Allemaal mooie bezoekmolens voor in het maalboekje van mio Pols ;-)