Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
Martin E. van Doornik
De Kortrijkse wip bij Breukelen heeft een duimophanging (klos) en een kneppel! Het vereist wel daar de moeilijke waardigheid om de vang te bedienen. Ook aanwezig in de Oudegeinse wip.
Ik heb lang geleden (1978) een MIO ontmoet die kwam oefenen op zijn examenmolen (N.B. ik kwam die dag hetzelfde doen).
Er moest nog gekruid worden en de man haalde, voordat hij ging kruien, de pal er al uit. Ik maakte hem erop attent dat hij dat niet op zijn examen moest doen, omdat het dan wel een erg kort examen zou worden. Pas toen leek tot die persoon de functie en zin van de pal door te dringen.
Gezien wat de Bevers recent hebben beleefd is bij sommigen het begrip over de functie van pal en kneppel nog steeds onvoldoende. Lijkt mij een ernstig zaak.
Mogelijk moet hieraan, ook van de zijde van het Gilde en de lesstofcommissie, meer aandacht worden besteed.
Groet,
Leo
Normaal gesproken moet je inderdaad heel wat wind (van achteren) hebben wil een molen met een aangetrokken kneppel achteruit gaan.
Natuurlijk er wel van uitgaande dat de kneppelstok goed stekend over de vangbalk staat, en niet, zoals ik zo hier en daar nog wel ééns zie, als een soort slappe vaatdoek hangen over de vanbalk, wijzend naar de vloer van de kapzolder of het bovenhuis.
Maar als er dan toch een pal in de molen is aangebracht, waarom zou je hem dan niet gebruiken ?
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat een molen zonder pal een gevaarlijke molen is, want er zijn misschien wel meer molens zonder pal dan met een pal.
Een poos geleden was ik voor m'n werk bij een molen en daar moest de pal gerepareerd worden, een nieuwe kam en nog wat herstelwerk.
Toen ik voorstelde om de pal even mee te nemen naar de werkplaats, antwoordde de betreffende vrijw molenaar ; Dat is goed, dan draaien we maar een poosje niet !
Dit antwoord verbaasde mij zo, dat ik op dat moment geen weerwoord had, en dat gebeurd niet zo vaak.
Voorts ben ik het volledig met Leo ééns, dat je de kneppel pas los maakt, en de pallijn pas strak trekt, als de molen op de wind staat.
Dus eerst de roe losmaken en de bliksem beveiliging losmaken (eventueel ook aan de staart), dan de molen op de wind kruien, indien van toepassing het eerste zeil voorleggen, en dan pas de kneppel losmaken en de pal uitnemen.
Een molen met (brede) oud- hollandse borden zal met de wind van achter eerder achteruit gaan als een molen met stroomlijnwieken.
Van de met dekkerwieken uitgeruste Hogeveense molen te Noordwijkerhout weet ik dat deze molen altijd alleen maar voor vooruit aan de ketting licht.
Van de Aarlanderveense molens is een aardige anekdote bekend, dat toen deze molens nog verdekkerd waren, ze ook alleen voor vooruit aan de ketting lagen.
Toen ze een keer uit het zuiden hadden gemalen, en s'nachts de wind uitruimde naar noordwest en het gestormd had, stonden de andere morgen vier molens ver in de vreugde, strak op de ketting die er voor vooruit aanlag !
Ook de molens van Aarlanderveen hebben vroeger een pal gehad, maar die zijn er volgens mijn voorganger, Dirk van Harten, uitgegaan toen de molens waren verdekkerd.
In de Kap van de Ondermolen zijn in ieder geval nog wat sporen te zien van de vroegere opstelling van de pal.
Groet van de Bever.
Hallo Rob,
Bedoel je nu zwichten met de staart of vangen met de staart? Het verschil is erg belangrijk, en beide begrippen moeten niet door elkaar gehaald worden.
Zwichten met de staart kan ook met een binnenkruier, al klinkt dat gek natuurlijk, maar het gaat om het principe van de handeling.
Vangen met de staart kan nu juist niet met een binnenkruier.
Op zich zijn de termen natuurlijk minder belangrijk dan of je wel of niet juist handelt in de gegeven omstandigheden. Je moet weten wat je doet en waar je mee bezig bent. (tamelijk open deur natuurlijk) maar anderzijds hoeven we ook geen verwarring te zaaien door dingen met elkaar te verwarren.
Groeten,
Mark den Boer
Klopt inderdaad, maar je kan het in beide betekenissen lezen in dit geval. Meestal dus ‘zwichten met de staart’ (die gestroomlijnde molens stonden al snel zonder zeil), maar in sommige gevallen kon het ook wel eens ‘vangen met de staart’ zijn als het uit de klauwen liep.
Overigens noemen we beide hier gewoon ‘uit de wind kruien’ .
Duidelijk?
Groet,
Rob
Ik duw de Eendracht na stilzetten en pal indoen altijd terug tegen de pal. Bij de Sluismolen lukt dat me niet meer, voor de brand met de oude vang / vangbalk nog wel.
Gevolg is dat ik de pal van De Eendracht er nooit uit krijg als t kruis niet even een stukje gedraaid heeft (de goeie kant op dus). Laat staan dat ik die pal eruit zou kunnen krijgen als met wind van achter het kruis achteruit tegen de pal gedrukt is.
Da's een pal met een touwtje langs de staart waarmee je de pal eruit trekt.
Thuis op de Sluis (binnenkruier) zit t paltouw tegenwoordig aan de vangstok, voorheen door t keuvelensluik naar buiten en naar beneden. Trekken aan dat touwtje licht de klink en de pal valt in het wiel. De pal eruit halen vergt dus een handje die dat ter plekke doet, of de molen laten draaien en na ff roffelen wipt-ie ver genoeg om om achter de klink te blijven haken.
Als door wind van achteren t kruis achteruit gedraaid is tot tegen de pal, krijg ik hem er niet uit. Tenzij misschien het roetouw voor achteruit zo strak stond dat er niet genoeg ruimte was om het wiel in de pal te laten lopen (blokkeren).
Hoe dan ook, als de wind van achteren zo hard is dat die pal echt nodig is krijg je hem er niet uit, zo wel is-ie op dat moment niet nodig ook. (In een vlaag kan dat alsnog nodig zijn!)
Een kneppel is een heel ander ding: die krijg je altijd los! Zelfs al heeft de vang hem op dat moment echt nodig.
Overigens betekent dat ook dat de staat van het kneppeltouwtje wel goed moet zijn, als-ie breekt ben je klaar ook… Ik snap trouwens niet waarom je een kneppel zou lossen als je nog moet gaan kruien, je kunt dat toch van beneden bij het kruirad doen?
Groetsels,
Andreas de Vos
Het gekke is, dat ik mij zelf niet meer kan herinneren, dat die molen een kneppel had. Hij moet er volgens opgave één hebben. De pal, dat weet ik nog goed.
Voor de goede orde: de man die de pal bij het proefmalen te vroeg losmaakte, is op dat examen niet geslaagd. Later wel. Van de vier kandidaten die die dag examen deden slaagde maar de helft.
Het was (1978/79) een periode, dat er relatief veel mensen zakten, is mij opgevallen. Waarom? Mogelijk omdat de ‘eerste generatie’ vrijwillige molenaars een beetje ‘op’ was en zich een nieuwe groep had aangediend, die voornamelijk door vrijwilligers en niet meer door (oud-)vakmolenaars was opgeleid. Lesstof was er niet of nauwelijks en dus hing met name de theorie een beetje af van degenen, die les gaven.
Wat pal en/of kneppel betreft is het doodsimpel: pas losmaken als de molen op de wind staat. Nu ik erover nadenk: inderdaad maak ik de kneppel pas los, als het eerste zeil voorligt (of het eerste bord in het onderste end zit). Eerder is niet nodig.
Dat de Bevers hebben moeten ingrijpen (heel juist!) is voor de betrokken molenaar heel pijnlijk: die heeft het duidelijk niet begrepen.
Wat was er gebeurd als de Bevers niet toevallig dit hadden gezien en ingegrepen? Had de molenaar dan niets gedaan, behalve de molenmaker of de brandweer bellen? Of was hij/zij, de molen volop achteruit draaiend, gaan kruien? Zo ja: linksom of rechtsom? De rillingen lopen onderhand over mijn rug……
Groet,
Leo
