Doorzoek het forum
Zoeken met Startpagina
Startpagina Thema's
Tik van de Molen
Oeps, de draairichting van het gevlucht had ik inderdaad bekeken, was het in mijn enthousiasme voor de spiegeltheorie al weer vergeten…
Wie volgt? 
Nee, dat kan 'em niet zijn. De waterloop onder de molen van De Bolderij loopt op de foto evenwijdig met het dak van het gemaal en de stenen veldmuren heeft hoekpilasters. Op de onbekende foto loopt de waterloop dwars en er zijn geen hoekpilasters te zien. Bovendien is het molenaarshuis heel anders van bouw!
* Deze kan het niet zijn omdat de richtingen van de nokken van de daken evenwijdig zijn, terwijl ze bij de Onbekende Molen loodrecht op elkaar staan.
* De voorgevels van het woonhuis vertonen geen enkele overeenkomst;
* Dat de gevluchten verschillend zijn, kan natuurlijk liggen aan verschillende tijdstippen van de opnamen.
Kan het kloppen Rob dat de molen die je voorstelt een paar jaar geleden in de Nieuwe Zelfzwichter heeft gestaan als “onbekende molen”. Bij mijn weten (ik was toen al redacteur van dat blad) is er nooit een een reactie binnengekomen van onze lezers.
Maar…, de wetenschap ontwikkelt zich (soms) ook wel verder zonder dat de redactie alles weet 
::: JaaP >>>
Géén ruitvormig raam gevonden bij het sterk uitvergroten van de foto (tot bijna een meter breed), met de rechter muisknop de foto downloaden en op je PC zelf inzoomen. Wat een haarscherpe kwaliteit van de foto! Heeft het molenhuis “Oudhollandse dakpannen”, terwijl het gemaal typische “Friese gegolfde dakpannen” heeft, zie hieronder:
Met veronderstellingen schieten we niet op als ze niet ontkracht worden.
Bij dezen dan.
In de Nieuwe Zelfzwichter 2004/1 op pagina 22 staat een foto met ongerveer(!!!) dezelfde compositie. Van links naar rechts: een molenaarshuis (zonder gemaal), een molen met zeilroeden en de molenaar en zijn vrouw op de voorgrond. Zo opgeschreven lijkt deze foto helemaal niet op die ‘van Rob’. Zo zie jemaar hoe onbetrouwbaar beelden uit het geheugen kunnen zijn.
::: JaaP >>>
Ik heb de foto doorgemaild aan de Nederlandse Gemalenstichting, met de vraag waar dit gemaal heeft gestaan.
Ik heb de foto nog verder bestudeerd. Links op de voorgrond niet veel witte zaadbollen van paardenbloemen, rechtsonder is de rietkraag nog fris in de groei en de fruitboom bij het huis staat vol met bloesem. Zo te zien is de foto in de eerste helft van de maand mei genomen. Ik schat omstreeks het jaar 1910 of wat later. Ongetwijfeld diende het huis ook als kleine boerderij, gezien de melkbus op de steiger tussen het huis en de molen. Achter de onderste wiek is een boerderij te zien, van een type dat alleen ten zuiden en oosten van het Eemskanaal voorkomt, zoals de boerderij van wijlen ons aller molenvriend W.O. Bakker in Harkstede ook eruit ziet. Breed en niet bepaald hoog, zeer schuine daken (dus niet steil zoals in het Hogeland) en gedekt met rode pannen, gezien de vrij lichte tint op de foto.
De ramen van het gemaal blinken schoon, zeker ter gelegenheid van de “photograaf” met zijn glasplaatcamera op statief.
Best spannend, zo'n onbekende foto! De oplossing moet toch makkelijker zijn dan de jackpot van de staatsloterij….
Ik heb een reactie ontvangen van de Ned. Gemalenstichting; het is ergens aan het Afwateringskanaal, welke van Schaaphok via het Schildmeer naar Tjuchem en Meedhuizen loopt. Maar bijvoorbeeld is dit niet het nr. 1191 van de verdwenen molendatabase (hoekpilasters op veldmuren). Er wordt nog verder uitgezocht. Er woont in Zuidhorn een meneer, die veel weet van verdwenen gemalen in de provincie Groningen. Ik hou jullie op de hoogte!
Misschien heeft een goede zoeker hier wat aan. De foto heb ik op de harde schijf geparkeerd en vervolgens met IrfanView wat met de Gamma-waarden gespeeld. Op die manier is er meer te zien dan op de foto zoals die op internet staat.
Wat mij opviel, naast wat anderen al opgemerkt hebben:
1. Links naast het gemaal blijkt een dijk – van naar schatting – een meter of 4 hoog voor te komen.
2. Het dak van het gemaal is nog tussen de muren gelegd. Wanneer is dat uit de mode geraakt? Als men weet wanneer het tussen de muren leggen van daken opgehouden is dan geeft dat een indicatie vanaf welk jaar het gemaal niet gebouwd zal zijn.
3. Het gemaal heeft gietijzeren ramen.
4. Schuin onder het linker raam van het gemaal lijkt een vat te liggen.
5. De pijp voor het tweede raam zal, zoals Jaap C. van Driel, ook al dacht, van een dieselmotor zijn. Het lijkt er op dat er onder aan het gebouw (op de foto achter het hek) een geluiddemper tegen de muur zit waar de pijp bovenop staat.
6. Op de grond, tussen het 3e en 4e raam staat een olievat.
7. Het gemaal zal vermoedelijk een schroefgemaal zijn. De man met de hond staat op iets wat veel van een schroefbak weg heeft. Ook is er in het verticale gedeelte een deurtje te zien. Een pomp zou onder het gemaal passen.
8. De pijp op het dak van het boerderijtje houdt achter het boompje op. Vermoedelijk zal de kookkachel – om de was te koken – er onder staan (in het boerderijtje natuurlijk). De stookhut aan de andere kant van het boerderijtje zal dan niet meer in gebruik zijn omdat men een kookkachel had en de was niet meer met een open vuur heet gestookt hoefde te worden. Het boerderijtje dateert dus van voor de tijd dat de kachels gemeengoed werden omdat er een stookhut staat.
9. Tussen het gemaal en het boerderijtje is een ruimte van een meter of drie, mogelijk vier.
10. Het boerderijtje is van voor de tijd dat kachels in de kamer in zwang kwamen. De kamer is heel wat jaren met een schouw verwarmd geweest gezien het doorroken van de gevel. Dit doorroken heeft de breedte van een schouw en de breedte van de dam tussen de ramen wijst ook op een schouw. Daarnaast wijst vooral het ondereinde van het doorroken – ter hoogte van de vensterbanken – op een schouw.
11. Het boerderijtje is het oudste. Daarna de molen en weer daarna het gemaal. Ook de grootte en vooral de hoogte wijzen er op dat het boerderijtje niet als molenaarshuis gebouwd is maar gewoon als boerderij. Voor een molenaarshuis is het veel te duur gebouwd.
12. Op zijn minst zijn de muren van het boerderijtje steensmuren (de lengte van een steen dik). Het metselverband is dat van een steensmuur.
13. Het boerderijtje is gebouwd voor de zuivelfabrieken er waren. Het gedeelte naast de woonkamer (dat met die kleinere en lager geplaatste ramen) wijst op het aanwezig zijn van een melkkelder. In zo’n melkkelder werd de melk bewaard en kaas en boter van de melk gemaakt.
14. Het lijkt er een hoop op dat de molen nog een houten as heeft. Of een as met een leugenkop, dat kan natuurlijk ook nog.
15. Het lijkt er ook op dat de molen ijzeren roeden heeft gezien de smalle uiteinden van de roeden.
16. De molen heeft een dubbele deur.
17. Vermoedelijk stroomt het water van twee kanten naar de molen toe.
18. De vlucht van de molen is meer dan 22 meter en mogelijk iets meer dan 23 meter (er van uitgaand dat de afstand tussen de heklatten ± 36 cm. zal zijn).
19. De hangers voor de grote schoren zijn ronde ijzeren staven.
20. De vangstok is erg lang en is buiten vast een vijf meter lang.
21. De molen is in zeer goede staat van onderhoud; wat mij verwondert omdat het gemaal er ook al weer verscheidene (enige tientallen?) jaren staat. Het gemaal oogt tenminste bepaald niet nieuw meer. Worden beide misschien gebruikt omdat de molen alleen het malen niet aan kon? Misschien een samenvoeging van waterschappen geweest?
22. De molen moet licht te kruien geweest zijn, gezien het kleine kruiwiel. Misschien een engels kruiwerk?
23. Aan de hand van de richting waarin de bomen wijzen lijkt het er op dat de molen op het oosten staat (kort geleden nog gemalen?). We kijken dan tegen de noordkant van de molen aan. Ook de kroon van de vruchtboompjes zijn een beetje scheef (aan de ene kant zijn de takken langer dan aan de andere kant van de boompjes). Ook dit wijst er op dat de linkerkant van de foto de zuidkant is. Bomen groeien hier in het noorden altijd in zuidoostelijke richting scheef.
Oane Visser
Van dezelfde meneer uit Zuidhorn ontving ik vandaag nog een mailtje: "het Afwateringskanaal liep vroeger door naar Reiderland in het oosten toe, maar is nu gedempt. Op de topografische kaart is dat ook goed te zien in de omgeving van Finsterwolde en Ganzedijk.
Er liep van Winschoten via Beerta een kanaal richting Termunten. Het deel tussen Winschoten en Beerta is geheel verdwenen en in de ongeving van Ganzedijk ligt pas weer een stuk.
In die omgevng hebben er wel een aantal (stoom)gemalen gestaan."
In grote lijnen deel ik de conclusie van Oane Visser, maar de foto is volgens mij naar het oosten genomen, gezien de loop van het Afwateringskanaal. Het meeste zonlicht komt van rechts, schuin achter de fotograaf.
Ik mag ook erop wijzen, dat het niet per sé een dieselgemaal hoeft te zijn. Waarschijnlijk ook een ruwoliemotor of een zuiggasmotor. De dieselmotor is in 1892 uitgevonden en kreeg pas zo'n 20 jaar later algemeen toepassing als stationaire motoren of in vrachtwagens.
Ik denk eerder dat de molen een neutenkruiwerk heeft, want een Engels kruiwerk is in Groningen in die vroegere jaren nogal ongebruikelijk. Er zit op de foto een flinke afstand tussen de kroonlijst en de spantring van de kap. Dat betekent dat er een kuip aanwezig is (ontbreekt bij een voeghoutenkruiwerk). Iets anders dan een neutenkruiwerk is niet mogelijk. Zelfs ook zeer zwaar kruiende molens hebben een klein kruihaspel. Zoals nog aanwezig op De Korenschoof in Noordlaren. Ik kreeg daar de kap haast niet van mijn plaats en dat is vragen om rugklachten! Maar tja, vrijwilliger Kor Kosmeijer is ook een boom van een vent….
